Dự án phát hiện sớm bệnh võng mạc đái tháo đường trong cộng đồng Việt Nam do Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT) thông qua Quỹ Fred Hollows triển khai tại Đà Nẵng hơn 4 năm đã đồng hành cùng ngành y tế trong kết nối chặt chẽ giữa ngành nội tiết và ngành nhãn khoa trong sàng lọc, theo dõi bệnh VMĐTĐ tại thành phố Đà Nẵng

Fred Hollows Foundation (sau đây gọi tắt là FHF) là một tổ chức y tế phi lợi nhuận có trụ sở tại Australia, được thành lập vào năm 1992 bởi giáo sư bác sĩ phẫu thuật mắt lỗi lạc Fred Hollows. Quỹ tập trung vào việc ngăn ngừa và điều trị những trường hợp mù lòa có thể tránh được và tăng cường hệ thống y tế cho sức khỏe về mắt. Tổ chức hoạt động tại hơn 20 quốc gia, bao gồm Úc và Châu Á - Thái Bình Dương, Châu Phi, và Trung Đông.

Tại thành phố Đà Nẵng, trước khi dự án triển khai không có tài liệu truyền thông nào về bệnh võng mạc đái tháo đường thì đến nay từ khi diễn ra dự án đã có nhiều tài liệu truyền thông đã được dự án thiết kế hoàn chỉnh, thể hiện tính đa dạng, phong phú và sinh động để người dân dễ tiếp cận, cụ thể: đã tổ chức khoảng 35 đợt thảo luận nhóm để truyền thông về bệnh VMĐTĐ tại các cơ sở y tế đã được triển khai; hơn 60 ngàn tài liệu truyền thông đã được cung cấp đến tay người dân dưới dạng các tờ rơi, pano, sổ tay hướng dẫn.

Một điểm nổi bật mà kết quả dự án đã đem lại đó là sự kết hợp chặt chẽ giữa ngành nội tiết và ngành nhãn khoa đã có những bước cải thiện thấy rõ so với thời điểm trước khi dự án triển khai. Trước đây, tại khoa nội tiết chỉ khám, tư vấn cho bệnh nhân đái tháo đường về chế độ ăn uống, kiểm soát đường huyết và huyết áp, cân nặng cũng như tuân thủ điều trị, tuy nhiên chưa có sự nhắc nhở tư vấn bệnh nhân đái tháo đường nên đi khám mắt, nhất là đối với bệnh nhân đái tháo đường típ 1 trên 5 năm và bệnh nhân đái tháo đường típ 2. Thậm chí, các bác sỹ nội tiết chưa nhận thức nhiều đến tầm quan trọng của việc tầm soát phát hiện sớm bệnh võng mạc đái tháo đường theo định kỳ và cho đối tượng có nguy cơ cao và yếu tố khách quan là do sự quá tải của bệnh đến khám tại khoa nội tiết hằng ngày khá đông. Bên cạnh đó, các bác sỹ nhãn khoa thì chỉ khám mắt cho bệnh nhân, chưa khai thác về nguyên nhân dẫn đến biến chứng về mắt ở bệnh nhân đái tháo đường. Do đó, bệnh nhân cũng thiếu hiểu biết về biến chứng ở mắt do bệnh đái tháo đường gây ra.

Từ khi có dự án can thiệp đã giải quyết rất nhiều thực trạng nêu trên, ngành nội tiết và nhãn khoa đã có sự kết nối chặt chẽ trong việc chuyển bệnh nhân giữa 2 khoa với nhau, chẳng hạn ở TTYT Hải Châu và Trung tâm Y tế quận Liên Chiểu, lượng BNĐTĐ được chuyển từ khoa nội sang khoa mắt là 50/người/tháng; trong khi đó con số này chỉ là dưới 05 người/tháng trước khi có dự án. Đồng thời, nhận thức bệnh nhân về bệnh võng mạc đái tháo đường cũng cao hơn, nhiều bệnh nhân còn chủ động hỏi thêm thông tin và xin bác sỹ nội tiết cho chuyển đi khám mắt. Nhận thức của người dân tăng cao còn được thể hiện thông qua nhu cầu tham gia các đợt khám sàng lọc cộng đồng trong những năm gần kết thúc dự án cũng tăng cao, mỗi đợt các đơn vị tổ chức đều được người dân tham gia khá đầy đủ, cho đến nay đã có hơn 7.000 người được sàng lọc bệnh VMĐTĐ, phát hiện khoảng 700 người bị bệnh VMĐTĐ; hơn 6.000 người trên toàn thành phố được kiểm tra bệnh đái tháo đường; khoảng 600 bệnh nhân tâm thần, không nơi nương tựa được khám sàng lọc; 52% phụ nữ tham gia điều trị và 59% phụ nữ được sàng lọc hằng năm.

Cùng với đó là đã xây dựng được Tài liệu hướng dẫn chuẩn liên ngành Nội tiết - Nhãn khoa cấp thành phố do Sở Y tế ban hành để phát hiện và quản lý sớm bệnh Võng mạc Đái tháo đường tại địa phương. Các bài học đúc kết và bằng chứng từ dự án đã góp phần để ngành y tế và nhà tài trợ tham gia ý kiến cùng với Bộ Y tế hoàn thành và ban hành “Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và quản lý Bệnh võng mạc đái tháo đường” vào tháng 9 năm 2022 theo Quyết định số 2558/QĐ-BYT ngày 20/9/2022 của Bộ Y tế về ban hành tài liệu chuyên môn Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh võng mạc đái tháo đường.

Hoài Vi